Tổng hợp kiến thức môn Tiếng việt cấp Tiểu học - Nguyễn Văn Tam
Bạn đang xem trước 20 trang mẫu tài liệu Tổng hợp kiến thức môn Tiếng việt cấp Tiểu học - Nguyễn Văn Tam, để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
A, PHẦN TIẾNG VIỆT I, Tõ vùng: 1,Cấu tạo từ- C¸c loại từ ph©n chia theo cấu tạo 1.1.Từ: tõ lµ ®¬n vÞ ng«n ng÷ nhá nhÊt dïng ®Ó ®Æt c©u. vd: Em / ®i/ häc. (->3tõ) 1.2. Tõ ®¬n: tõ cã mét tiÕng lµ tõ ®¬n. VD: học, s¸ch,giái 1.3. Tõ phøc: tõ gåm 2 tiÕng trë lªn lµ tõ phøc.bao gåm:Tõ ghÐp vµ Tõ l¸y. (*Lu ý: còng cã nh÷ng tõ ®¬n nhiÒu ©m tiÕt ®îc gäi lµ tõ ®¬n ®a ©m tiÕt: häa mi, bå c©u, m·n cÇu, ch«m ch«m,....). a. Tõ ghÐp:tõ ghÐp lµ nh÷ng tõ phøc ®îc t¹o ra b»ng c¸ch ghÐp c¸c tiÕng cã quan hÖ víi nhau vÒ nghÜa. a1. Tõ ghÐp chÝnh phô cã tiÕng chÝnh vµ tiÕng phô bæ sung nghÜa cho tiÕng chÝnh. TiÕng chÝnh ®øng tríc, tiÕng phô ®øng sau. Tõ ghÐp chÝnh phô mang tÝnh chÊt ph©n nghÜa. NghÜa cña tõ ghÐp chÝnh phô hÑp h¬n nghÜa cña tiÕng chÝnh.VD: nghÜa cña tõ s«ng réng h¬n nghÜa cña tõ s«ng ®µ, s«ng l« a2. Tõ ghÐp ®¼ng lËp cã c¸c tiÕng b×nh ®¼ng vÒ mÆt ng÷ ph¸p (kh«ng ph©n ra tiÕng chÝnh, tiÕng phô) Tõ ghÐp ®¼ng lËp mang tÝnh chÊt hîp nghÜa. NghÜa cña tõ ghÐp ®¼ng lËp kh¸i qu¸t h¬n nghÜa cña c¸c tiÕng ®· t¹o nªn nã.VD; s¸ch vë réng h¬n s¸ch hoÆc vë b. Tõ l¸y:tõ l¸y lµ nh÷ng tõ phøc ®îc t¹o ra b»ng c¸ch ghÐp c¸c tiÕng cã quan hÖ víi nhau vÒ ©m: tõ l¸y toµn bé; tõ l¸y bé phËn. - ë tõ l¸y toµn bé, c¸c tiÕng lÆp l¹i nhau hoµn toµn nhng còng cã mét sè trêng hîp tiÕng ®øng tríc biÕn ®æi thanh ®iÖu hoÆc phô ©m cuèi (®Ó t¹o ra sù hµi hoµ vÒ mÆt ©m thanh) - ë tõ lÊy bé phËn, gi÷a c¸c tiÕng cã sù gièng nhau vÒ phô ©m ®Çu hoÆc phÇn vÇn. - NghÜa cña tõ l¸y cã thÓ cã nh÷ng s¾c th¸i riªng so víi tiÕng gèc nh s¾c th¸i biÓu c¶m, s¾c th¸i gi¶m nhÑ hoÆc nhÊn m¹nh. * Gi¸ trÞ cña tõ l¸y:Giµu hÝa trÞ gîi t¶ vµ biÓu c¶m. Tõ l¸y tîng h×nh cã gi¸ trÞ gîi t¶ ®êng nÐt, h×nh d¸ng, mµu s¾c cña sù vËt. Tõ l¸y tîng thanh cã gi¸ trÞ gîi t¶ ©m thanh cña sù vËt. khi nãi viÕt biÕt sö dông ®óng sÏ lµm cho c©u v¨n, c©u th¬ gi¸u h×nh tîng, nh¹c ®iÖu, gîi c¶m. 1.4- §¹i tõ: - §¹i tõ dïng ®Ó trá ngêi, sù vËt, ho¹t ®éng, tÝnh chÊt ®îc nãi ®Õn trong mét ng÷ c¶nh nhÊt ®Þnh hoÆc dïng ®Ó hái. - §¹i tõ cã hai lo¹i: + §¹i tõ ®Ó Trá ngêi, sù vËt (®¹i tõ xng h«) Trá sè lîng: bÊy, bÊy nhiªu Trá ho¹t ®éng, tÝnh chÊt, sù viÖc: ®©y, ®ã, kia, Êy, nµy, nä + §¹i tõ ®Ó hái ngêi, sù vËt (®¹i tõ xng h«: ai? g×?) sè lîng: bao nhiªu, mÊy.. kh«ng gian, thêi gian: ®©u, bao giê? - §¹i tõ cã thÓ ®¶m nhiÖm c¸c vai trß ng÷ ph¸p nh: chñ ng÷, vÞ ng÷ trong c©u hay phô ng÷ cña danh tõ, ®éng tõ, tÝnh tõ. Bµi tËp 2/sgkTV5/T106: Tù lµm 1.5- Quan hÖ tõ - Quan hÖ tõ lµ tõ nèi c¸c tõ ng÷ hoÆc c¸c c©u, nh»m thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a nh÷ng tõ ng÷ hoÆc nh÷ng c©u Êy víi nhau: vµ, víi, hay, hoÆc, nhng, mµ, th×, cña, ë, t¹i, b»ng, nh, ®Ó, vÒ... ®Ó biÓu thÞ c¸c ý nghÜa quan hÖ: Së h÷u, so s¸nh, nh©n- qu¶gi÷a c¸c bé phËn cña c©u hay gi÷a c©u víi c©u trong ®o¹n v¨n. - Cã nh÷ng trêng hîp b¾t buéc ph¶i dïng quan hÖ tõ nÕu kh«ng c©u v¨n sÏ ®æi nghÜa hoÆc kh«ng râ nghÜa; cã nh÷ng trêng hîp kh«ng b¾t buéc ph¶i dïng quan hÖ tõ. - Cã mét sè quan hÖ tõ ®îc dïng thµnh cÆp: Nguyªn nh©n-kÕt qu¶: v×...nªn, do...nªn, nhê...mµ... Gi¶ thiÕt-kÕt qu¶, ®iÒu kiÖn-kÕt qu¶: NÕu... thi, hÔ...th×... T¬ng ph¶n: Tuy...nhng, mÆc...nhng, T¨ng tiÕn: kh«ng nh÷ng...mµ cßn, kh«ng chØ...mµ cßn, Bài tập5.1(bài1/sgkTV5/121). Tìm quan hệ từ trong đoạn trích dưới đây và cho biết mỗi quan hệ từ nối những từ ngữ nào trong câu: A Cháng đeo cày. Cái cày của người Hmông to nặng, bắp cày bằng gỗ tốt màu đen, vòng như hình cái cung, ôm lấy bộ ngực nở. Trông anh hùng dũng như một chàng hiệp sĩ cổ đeo cung ra trận. Bài tập 5.2( bài 2/sgkTV5/121): các từ in đậm được dùng trong mỗi câu dưới đây biểu thị quan hệ gì? a, Quân sĩ cùng nhân dân trong vùng tìm đủ mọi cách cứu voi khỏi bãi lầy nhưng vô hiệu. b) Thuyền chúng tôi tiếp tục chèo, đi tới ba nghìn thước rồi mà vẫn thấy chim đậu trắng xoá trên những cành cây gie sát ra sông. Theo ĐOÀN GIỎI b, Nếu hoa có ở trời cao Thì bầy ong cũng mang vào mật thơm. Bài tập5.2(bài 2/sgkTv5/111): Tìm cặp quan hệ từ ở mỗi câu sau và cho biết chúng biểu thị quan hệ gì giữa các bộ phận của câu: a,Vì mọi người tích cực trồng cây nên quê hương em có nhiều cánh rừng xanh mát. b,Tuy hoàn cảnh gia đình khó khăn nhưng bạn loan vẫn luôn học giỏi. 1.6. Tõ ®ång nghÜa - Tõ ®ång nghÜa lµ nh÷ng tõ cã nghÜa gièng nhau hoÆc gÇn gièng nhau,nhng kh¸c nhau vÒ ©m thanh. - Tõ ®ång nghÜa cã hai lo¹i: + Tõ ®ång nghÜa hoµn toµn + Tõ ®ång nghÜa kh«ng hoµn toµn Bµi tËp 1.1(bµi 2/sgkTV5/T8): T×m tõ ®ång nghÜa víi mçi tõ sau vµ ®Æt c©u víi mét cÆp tõ ®ång nghi· mµ em võa t×m ®îc? §Ñp, to lín, ®éc lËp MÉu: ®Ñp- xinh --> Quª h¬ng em rÊt ®Ñp --> BÐ mai rÊt xinh Bµi tËp1.2( bµi 2/sgkTV5/T22): XÕp c¸c tõ cho díi ®©y thµnh nh÷ng nhãm tõ ®ång nghÜa? Bao la, lung linh, v¾ng vÎ, hu qu¹nh, long lanh,lãng l¸nh, mªnh m«ng, v¾ng teo, v¾ng ng¾t, b¸t ng¸t, lÊp lo¸ng, lÊp l¸nh, hiu h¾t, thªnh thang. 1.7. Tõ tr¸i nghÜa - Tõ tr¸i nghÜa lµ nh÷ng tõ cã nghÜa tr¸i ngîc nhau. - Tõ tr¸i nghÜa ®îc sö dông trong thÓ ®èi, t¹o c¸c h×nh ¶nh t¬ng ph¶n, g©y Ên tîng m¹nh, lµm cho lêi nãi thªm sinh ®éng Bµi tËp 2.1(bµi 3/sgkTV5/T39): T×m tõ tr¸i ngi· víi mçi tõ sau: a, Hoµ b×nh. b, Th¬ng yªu. c, §oµn kÕt. d, Gi÷ g×n. Bµi tËp2.2(Bµi 3/sgkTV5/T44): T×m tõ tr¸i nghÜa thÝch hîp ®iÒn vµo chç trèng? a, ViÖc ............ nghÜa lín. b, ¸o r¸ch khÐo v¸, h¬n lµnh ................. may. c, Thøc..............dËy sím. 1.8. Tõ ®ång ©m - Tõ ®ång ©m lµ nh÷ng tõ gièng nhau vÒ ©m thanh nhng nghÜa kh¸c xa nhau, kh«ng liªn quan g× víi nhau. - CÇn chó ý ®Õn ng÷ c¶nh ®Ó tr¸nh hiÓu sai nghÜa cña tõ hoÆc dïng tõ víi nghÜa níc ®«i do hiÖn tîng ®ång ©m. Bµi tËp 3.1(bµi 1/sgkTV5/T52): Ph©n biÖt nghÜa cña c¸c tõ ®ång ©m trong c¸c côm tõ sau! a, C¸nh ®ång- tîng ®ång-mét ngh×n ®ång b, Hßn ®¸-®¸ bãng c, Ba vµ M¸-ba tuæi 1.9.Tõ tîng h×nh- tõ tîng thanh a. Tõ tîng h×nh lµ tõ gîi t¶ h×nh d¸ng, ®êng nÐt, d¸ng vÎ, ho¹t ®éng, tr¹ng th¸i cña sù vËt VD: la tha, l¸c ®¸c, lom khom. b.Tõ tîng thanh lµ nh÷ng tõ m« pháng tiÕng ©m thanh cña tù nhiªn, sù vËt nh»m lµm t¨ng gi¸ trÞ biÓu c¶m cña c©u v¨n c©u th¬. VD; x«n xao,tïng tïng, lép bép 2, Tõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña tõ A, ThÕ nµo lµ tõ nhiÒu nghÜa: - Lµ tõ cã hai nghÜa hiÓu trë nªn B, NghÜa gèc vµ nghÜa chuyÓn - Trong tõ nhiÒu nghÜa, nghÜa xuÊt hiÖn ®Çu tiªn ®îc gäi lµ nghÜa gèc. Trong tõ ®iÓn nghÜa gèc bao giê còng ®îc ®¸nh sè 1. - NghÜa chuyÓn ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së nghÜa gèc, ®îc suy ra tõ nghÜa gèc. C, HiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña tõ Khi míi xuÊt hiÖn, tõ thêng chØ ®îc dïng víi mét nghÜa nhÊt ®Þnh.Sau ®ã trong qu¸ tr×nh sö dông, ®Ó gäi tªn nh÷ng ®èi tîng míi xuÊt hiÖn trong ®êi sèng, ngêi ta thªm nghÜa míi cho tõ vµo tõ s½n cã. Lóc ®ã ta cã hiÖn tîng chuyÓn nghÜa. d, Tõ chuyÓn nghÜa lµ c¸c tõ cã liªn hÖ víi nghÜa gèc (c¸c nghÜa chuyÓn cã nÐt chung víi nghÜa gèc). *Bµi tËp5,1( Bµi 1/sgkTV5/T67): Trong c¸c c©u a, b, c sau, c¸c tõ m¾t, ch©n, ®Çu, tõ nµo mang nghÜa gèc? tõ nµo mang nghÜa chuyÓn? a, M¾t - §«i m¾t cña bÐ më to - Qu¶ na më m¾t. b,Ch©n -Lßng ta vÉn v÷ng nh kiÒng ba ch©n. -BÐ ®au ch©n. C, §Çu -Khi viÕt, em ®õng ngäeo ®Çu. -Níc suèi dÇu nguån rÊt trong. *Bµi tËp5,2( Bµi 4/sgkTV5/T74): Chän mét trong hai tõ díi ®©y vµ ®Æt c©u ®Ó ph©n biÖt c¸c nghÜa cña tõ Êy: a, §i -NghÜa 1 : tù di chuyÓn b»ng bµn ch©n. -NghÜa 2: mang (xá) vµo ch©n hoÆc tay ®Ó che gi÷. b, §øng: -NghÜa 1: ë t thÕ ch©n th¼ng, ch©n ®Æt trªn mÆt nÒn. -NghÜa 2: ngõng chuyÓn ®éng. Bµi tËp 5,3( bµi 1b/sgkTV5/T82): Trong c¸c tõ in ®Ëm sau, tõ nµo lµ tõ ®ång ©m? tõ nµo lµ tõ nhiÒu nghÜa? a, B¸t chÌ nµy nhiÒu ®êng nªn rÊt ngät. b,C¸c chó c«ng nh©n ®ang ch÷a ®êng d©y ®iÖn tho¹i. c, Ngoµi ®êng, mäi ngêi ®· ®i l¹i nhén nhÞp. Bµi tËp vÒ nhµ: Bµi 2/sgkTV5/T82 II, C¸c phÐp tu tõ vÒ tõ: 1. So s¸nh: a, KN: lµ ph¬ng ph¸p ®èi chiÕu sù vËt, sù viÖc nµy víi sù vËt, sù viÖc kh¸c lµm t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho c©u v¨n, c©u th¬. b, CÊu t¹o: VÕ A VËt ®îc ®a ra so s¸nh Ph¬ng diÖn so s¸nh Tõ ng÷ so s¸nh VÕ B VËt ®èi chiÕu so s¸nh B·i cá ®Ñp nh tÊm th¶m c, C¸c kiÓu so s¸nh: so s¸nh ngang b»ng vµ so s¸nh kh«ng ngang b»ng. d, T¸c dông: t¹o ra nh÷ng h×nh ¶nh cô thÓ, sinh ®éng, gióp ngêi ta hiÓu râ sù viÖc ®îc nãi tíi miªu t¶ gîi tÝnh hµm xóc tëng tîng. 2. Nh©n ho¸: a, KN: lµ c¸nh gäi hay t¶ con vËt, c©y cèi, ®å vËt, thiªn nhiªn b»ng nh÷ng tõ ng÷ vèn ®îc dïng ®Ó gäi hoÆc t¶ con ngêi, lµm cho thÕ giíi loµi vËt, ®å vËt ....trë nªn gÇn gòi víi con ngêi, biÓu thÞ ®îc nh÷ng suy nghÜ, t×nh c¶m cña con ngêi. b, C¸c kiÓu nh©n ho¸: - Dïng tõ vèn ®Ó gäi ngêi gäi vËt. - Dïng tõ vèn chØ ®Ó chØ hµnh ®éng, tÝnh chÊt cña ngêi ®Ó chØ ho¹t ®éng tÝnh chÊt cña vËt. - Trß chuyÖn xng h« víi vËt nh víi ngêi. c, T¸c dông: lµm c©u v¨n, th¬ sinh ®éng, gîi cm¶, lµm thÕ giíi ®å vËt, loµi vËt, c©y cèi gÇn gòi víi con ngêi. 3. Èn dô: a, KN: lµ c¸ch gäi tªn sù vËt, hiÖn tîng nµy b»ng tªn sù vËt hiÖn tîng kh¸c cã nÐt t¬ng ®ång quen thuéc nh»m t¨ng søc gîi h×nh gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t (lµ so s¸nh ngÇm). b, C¸c kiÓu Èn dô: Èn dô h×nh tîng vµ Èn dô chuyÓn ®æi c¶m gi¸c( Èn dô bæ sung). 4. Ho¸n dô: a, KN: lµ c¸ch gäi tªn sù vËt, hiªn tîng, kh¸i niÖm nµy b»ng tªn sù vËt, hiÖn tîng, kh¸i niÖm kh¸c cã quan hÖ gÇn gòi víi nã nh»m t¨ng søc gîi h×nh gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t. b, C¸c kiÓu ho¸n dô: - LÊy bé phËn chØ toµn thÓ. - LÊy vËt chøa ®ùng chØ vËt ®îc chøa ®ùng. - LÊy vËt chØ ngê dïng. - LÊy sè cô thÓ chØ sè nhiÒu, sè tæng qu¸t. 5. §iÖp ng÷ - Khi nãi hoÆc viÕt, ngêi ta cã thÓ dïng biÖn ph¸p lÆp l¹i tõ ng÷, c©u ®Ó lµm næi bËt ý, g©y c¶m xóc m¹nh. C¸ch lÆp l¹i nh vËy gäi lµ phÐp ®iÖp ng÷. - C¸c d¹ng ®iÖp ng÷: + §iÖp ng÷ c¸ch qu·ng. + §iÖp ng÷ nèi tiÕp + §iÖp ng÷ chuyÓn tiÕp (®iÖp ng÷ vßng) III, Ng÷ ph¸p: 1-Tõ lo¹i 1.1- Danh tõ vµ côm danh tõ: a, Danh tõ: - KN: lµ nh÷ng tõ chØ ngêi, vËt, kh¸i niÖm, hiÖn tîng,....... Vd: mÑ, c«, bµn ghÕ, ma, giã, ........ - §Æc ®iÓm: *Danh tõ chung: lµ tªn gäi mét lo¹i sù vËt( trêi, ®Êt, n¾ng, ma) *Danh tõ riªng: Hä tªn riªng cña mçi ngêi, mçi miÒn, ®Þa ph¬ng, ®Þa danh.Danh tõ riªng ph¶i viÕt hoa. - Chøc vô ng÷ ph¸p; + Lµm chñ ng÷ trong c©u. VD: Nam häc bµi. + Lµm vÞ ng÷ khi cã tõ lµ ®øng tríc. Bè t«i lµ B¸c sÜ b, Côm danh tõ: Lµ tæ hîp nhiÒu tõ do danh tõ víi mét sè tõ ng÷ phô thuéc nã t¹o thµnh. Vd: Mét con mÌo míp. DT - §Æc ®iÓm cÊu t¹o côm danh tõ: gåm 3 phÇn: + phô tríc (t1,t2) + Trung t©m (T1, T2) + phô sau (s1, s2). 1.2-§éng tõ vµ côm ®éng tõ: a, §éng tõ: - KN: lµ nh÷ng tõ chØ ho¹t ®éng, tr¹ng tr¸i cña sù vËt. - §Æc ®iÓm cña ®éng tõ: + Cã kh¶ n¨ng kÕt hîp víi:®·, sÏ, ®ang, .....->t¹o côm ®éng tõ. + §T chØ tr¹ng th¸i t©m lÝ dÔ kÕt hîp víi: rÊt, h¬i,....... + §T Ýt cã kh¶ n¨ng kÕt hîp víi: nµy, nä, kia, Êy,....... + §T thêng lµm VN trong c©u. b, Côm ®éng tõ: lµ tæ hîp mh÷ng tõ trong ®ã cã §T lµ thµnh tè chÝnh vµ nh÷ng tõ ng÷ phô thuéc nã t¹o thµnh. - C©u t¹o: 3 phÇn: +phô tríc: ®·, sÏ, ®ang, còng, vÉn, kh«ng, cha,...... + phÇn trung t©m: §T + phô sau: ®èi tîng, ®Æc ®iÓm, nguyªn nh©n,.... 1.3-TÝnh tõ vµ côm tÝnh tõ: a, TÝnh tõ: - KN: lµ nh÷ng tõ chØ mµu s¾c, møc ®é, ...... - §Æc ®iÓm: + ý nghÜa kh¸i qu¸t. + Kh¶ n¨ng kÕt hîp víi c¸c tõ ®·, sÏ ®ang, cßn, còng vÉn, l¹i cµng + Chøc vô ng÷ ph¸p: Lµm CN; VN; tr¹ng ng÷ (®Þnh ng÷, bæ ng÷). b, Côm danh tõ: lµ tæ hîp nhiÒu tõ do tÝnh tõ lµm thµnh tè chÝnh vµ nh÷ng tõ phô thuéc nã t¹o thµnh. - CÊu t¹o: + phô tríc: ®·, sÏ, ®ang, còng, cµng, vÉn, rÊt, h¬i, kh«ng, cha,.... + trung t©m: TT + phô sau: ý nghÜa (vÞ trÝ, sè lîng, ....) Bµi tËp luyÖn tËp Bµi 1: cho hai tõ “xanh” , “tr¾ng” h·y t¹o ra c¸c tõ l¸y vµ tõ ghÐp cã chøa c¸c ®ã. Bµi 2: t×m 5 DT, 5§T, 5TT vµ chuyÓn chóng thµnh c¸c côm DT, côm §T, côm TT. Bµi 3: ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n cã sö dông c¸c DT, §T, TT. Bµi 4: T×m §T trong ®o¹n th¬ sau vµ nªu t¸c dông cña c¸c §T ®ã: §· nghe níc ch¶y lªn non §· nghe ®Êt chuyÓn thnµh con s«ng dµi §· nghe giã ngµy mai thæi l¹i §· nghe hån thêi ®¹i bay cao. Bµi 5: So s¸nh sù gièng vµ kh¸c nhau cña DT - § - TT? Bµi 6: T×m vµ nªu t¸c dông cña phÐp so s¸nh trong ®o¹n v¨n sau: Ta ®i tíi trªn ®êng ta bíc tiÕp R¾n nh thÐp, v÷ng nh ®ång, §éi ngò ta trïng trïng, ®iÖp ®iÖp, Cao nh nói, dµi nh s«ng TrÝ ta lín nh biÓn ®«ng tríc mÆt. Bµi 7: ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n cã sö dông mét hoÆc nhiÒu phÐp tu tõ ®· häc. Bµi 8: a) X¸c ®Þnh c¸c tõ, ng÷ trong bµi th¬ sau theo s¬ ®å I, II Qu¶ cau nho nhá miÕng trÇu h«i Nµy cña Xu©n H¬ng ®· quÖt råi Cã ph¶i duyªn nhau thêi th¾m l¹i §õng xanh nh l¸ b¹c nh v«i. * Gợi Ý - Tõ ghÐp: qu¶ cau, miÕng trÇu, Xu©n H¬ng, ph¶i duyªn - Tõ l¸y: nho nhá - Tõ tr¸i nghÜa: th¾m- b¹c - Thµnh ng÷: b¹c nh v«i b) X¸c ®Þnh tõ ghÐp vµ tõ l¸y trong ®o¹n v¨n sau Cèm lµ thøc quµ riªng biÖt cña ®Êt níc, lµ thøc d©ng cña nh÷ng ®ång lóa b¸t ng¸t xanh, mang trong h¬ng vÞ tÊt c¶ c¸i méc m¹c, gi¶n dÞ vµ thanh khiÕt cña ®ång quª néi cá An Nam. Ai ®· nghÜ ®Çu tiªn dïng cèm ®Ó lµm quµ sªu tÕt. Kh«ng cßn g× hîp h¬n víi sù v¬ng vÝt cña t¬ hång, thøc quµ trong s¹ch, trung thµnh nh c¸c viÖc lÔ nghi. * Gîi ý: - Tõ ghÐp: riªng biÖt, ®Êt níc, h¬ng vÞ, gi¶n dÞ, thanh khiÕt, ®ång quª, néi cá, ®Çu tiªn, t¬ hång, trong s¹ch, trung thµnh, lÔ nghi. - Tõ l¸y: b¸t ng¸t, méc m¹c, v¬ng vÝt Bµi 9: Cho c¸c nhãm tõ ®ång nghÜa sau: a) §éc ¸c, hung ¸c, tµn ¸c, ¸c, d÷, hung, b) ®¸nh, phang, quËt, phÕt, ®Ëp, ®¶ c) sî, kinh, khiÕp, h·i, sî h·i, kinh sî, kinh h·i, kinh hoµng, * T×m nÐt nghÜa chung cña mçi nhãm tõ. * §Æt c©u víi mét tõ trong mét nhãm vµ thö thay thÕ b»ng c¸c tõ kh¸c trong nhãm. *Gîi ý: NÐt nghÜa chung cña mçi nhãm tõ : Nhãm a: TÝnh chÊt tiªu cùc cña con ngêi trong quan hÖ víi ngêi kh¸c. Nhãm b: Ho¹t ®éng- cña con ngêi- b»ng tay hoÆc ph¬ng tiÖn- t¸c ®éng ®Õn ®èi tîng A lµm cho A ë t×nh tr¹ng B Nhãm c: Tr¹ng th¸i- tiªu cùc- cña con ngêi tríc søc m¹nh h÷u h×nh hoÆc v« h×nh nµo ®ã. * HS tù ®Æt c©u, thö thay thÕ b»ng c¸c tõ kh¸c råi gi¶i thÝch v× sao cã thÓ thay ®îc hoÆc kh«ng thay ®îc. Bµi10: a) Ph©n tÝch c¸c ®iÖp ng÷ theo nh÷ng yªu cÇu sau: X¸c ®Þnh tõ ng÷ lÆp l¹i. D¹ng ®iÖp ng÷ T¸c dông cña ®iÖp ng÷ * Con ®ß víi gèc c©y ®a C©y ®a mu«n thuë ch¼ng xa con ®ß * Ngµy ngµy em ®øng em tr«ng Tr«ng non non khuÊt tr«ng s«ng s«ng dµi Tr«ng m©y m©y kÐo ngang trêi Tr«ng tr¨ng tr¨ng khuyÕt tr«ng ngêi ngêi xa. * Gîi ý: a) X¸c ®Þnh ®iÖp ng÷ theo yªu cÇu * VÝ dô 1 - Tõ ng÷ lÆp l¹i: Con ®ß c©y ®a C©y ®a con ®ß - D¹ng ®iÖp ng÷: §iÖp ng÷ vßng trßn vµ cÆp ®«i chÐo - T¸c dông: Mang tÝnh chÊt Èn dô, thÓ hiÖn sù g¾n bã thuû chung gi÷a khÎ ë ngêi ®i. * VÝ dô 2 - §iÖp tõ “tr«ng” 6 lÇn - §iÖp phøc hîp: ngang, däc, vßng trßn - T¸c dông: ThÓ hiÖn sù mong ®îi thiÕt tha b) §iÒn c¸c ®iÖp ng÷ vµo chç trèng trong bµi ca dao sau: Kh¨n th¬ng nhí ai? Kh¨n r¬i xuèng ®Êt th¬ng nhí ai? Kh¨n v¾t lªn vai ...? Kh¨n chïi níc m¾t §Ìn Mµ ®Ìn ch¼ng t¾t? M¾t ........................ M¾t kh«ng ngñ yªn ? *Gîi ý : Tõ ng÷ cÇn ®iÒn vµo nh÷ng chç trèng trong bµi ca dao lµ: Kh¨n, Kh¨n th¬ng nhí ai, th¬ng nhí ai, th¬ng nhí ai. 2- Câu 2.1. Câu + Khái niệm : là đơn vị của lời nói, do từ, ngữ kết hợp lạitheo qui tắc ngữ pháp. nhằm diễn đạt một nội dung tương đỗi thống nhất và chọn vẹn. chữ cái đầu câu pải viết hoa, cuối câu có dấu chấm câu(.), chấm tham(!) hoặc dấu hỏi( ?). + Các thành phần chính của câu : lµ nh÷ng thµnh phÇn b¾t buéc ph¶i cã mÆt ®Ó c©u cã cÊu t¹o hoµn chØnh vµ diÔn ®¹t ®îc mét ý trän vÑn. Thµnh phÇn kh«ng b¾t buéc cã mÆt ®îc gäi lµ thµnh phÇn phô. VÝ dô: Kh«ng l©u sau, ®øc vua qua ®êi. Tr¹ng ng÷ CN VN Kh«ng b¾t buéc B¾t buéc cã mÆt Chủ ngữ : lµ thµnh phÇn chÝnh cña c©u nªu tªn sù vËt hiÖn tîng cã hµnh ®éng, ®Æc ®iÓm, tr¹ng th¸i,®îc miªu t¶ ë vÞ ng÷. Chñ ng÷ thêng tr¶ lêi cho c¸c c©u hái Ai ?, con g×, c¸i g× ? * Chñ ng÷ thêng lµ danh tõ, ®¹i tõ, hoÆc côm danh tõ. §«i khi c¶ tÝnh tõ, côm tÝnh tõ, ®éng tõ, côm ®éng tõ còng cã kh¶ n¨ng lµm chñ ng÷. VÝ dô: XÐt VD ë díi ®©y, chó ý c¸c tõ, côm tõ: T«i, Chî Rång, C©y tre VÝ dô: L·o nhµ giµu ngu ngèc ngåi khãc. CN: côm danh tõ VÞ ng÷ lµ thµnh phÇn chÝnh cña c©u cã kh¶ n¨ng kÕt hîp víi c¸c phã tõ chØ quan hÖ thêi gian vµ tr¶ lêi cho c¸c c©u hái lµm g× ?, Nh thÕ nµo ?, hoÆc lµ g× ? VÞ ng÷ thêng lµ ®éng tõ hoÆc côm ®éng tõ, tÝnh tõ hoÆc côm tÝnh tõ, danh tõ hoÆc côm danh tõ. VÝ dô 1: Mét buæi chiÒu, t«i ra ®øng ®Çu lµng xem hoµng h«n xuèng VN1: côm ®.tõ VN2: côm ®.tõ VÝ dô 2: Chî Rång n»m s¸t bªn quèc lé 183, ån µo, ®«ng vui, tÊp nËp. VN 1: côm ®.tõ VN2 VN3 VN4 (®Òu lµ tÝnh tõ) VÝ dô 3: C©y tre lµ ngêi b¹n th©n cña n«ng d©n ViÖt Nam. VN: côm danh tõ + Thµnh phÇn phô cña c©u: ngoài thành phần chính của câu( CN-VN) câu còn có thành phần phụ đứng ở đầu câu hoặc cuối câu để bổ sung ý nghĩa cho nòng cốt câu. Trạng ngữ: là thành phần phụ làm rõ nghĩa cho cả câu về thời gian, nơi chốn, mục đích, nguyên nhân. Các loại trạng ngữ: Trạng ngữ chỉ thời gian: Khi nào? lúc nào? Trạng ngữ chỉ nơi chốn: ở đâu? chỗ nào? Trạng ngữ chỉ nguyên nhân:Vì sao? vì cái gì?do đâu? tại sao? Tại cái gì? Trạng ngữ chỉ mục đích: để làm gì? nhằm mục đích gì? Trạng ngữ chỉ phương tiện: bằng cái gì? căn cứ vào cái gì? Trạng ngữ chỉ cách thức: Như thế nào? Định ngữ: là thành phần phụ diễn tả chi tiết, cụ thể thêm cho sự vật được nêu ở danh từ trong câu VD; Học sinh lớp 5a đang học tập say sưa. Lớp 5a là Định ngữ bổ sung ý nghĩa cho DT học sinh. Bổ ngữ: Là thành phần phụ bổ sung ý nghĩ hành động, trạng thái, tính chất cho động từ, tính từ trong câu. VD: Chị Lan cắt lúa nhanh thoăn thoắt cắt lúa nhanh thoăn thoắt nhanh thoăn thoắt 2.2-Câu đơn:câu có nòng cốt gồm hai thành phần chủ ngữ và vị ngữ, vd. "Gió thổi vù vù", "Em bé đang làm toán", hoặc gồm một từ, một cụm từ làm nòng cốt có chức năng thông báo, biểu cảm vd. "Mưa. Gió". "Tuyệt!". 2.3-Câu phức: ( câu phức hợp), câu có hai hoặc nhiều vế, mỗi vế có kiểu cấu tạo giống câu đơn, liên kết với nhau bằng liên từ và các phương tiện cú pháp khác, hoặc không có liên từ. CG thường được chia thành hai loại: CG song song (cg. CG liên hợp), vd. "Gió thổi mạnh và trời đổ mưa" và CG qua lại (cg. CG phụ thuộc), vd. "Trời mưa to nhưng nó vẫn ra đi". *Câu ghép đẳng lập và câu ghép chính phụ Câu ghép đẳng lập Câu ghép đẳng lập là một câu gồm nhiều câu đơn giản khác ghép lại bằng những liên từ Ví dụ: Tôi học tiếng Ðức còn anh ấy học tiếng Anh. C1 V1 C2 V2 Hùng làm bài tập về nhà, sau đó em đi đá bóng. C1 V1 C2 V2 Chị ấy buồn bã, trong khi những người khác bàn luận vui vẻ. C1 V1 C2 V2 Hôm nay, chúng ta ăn đồ tây hay ăn đồ châu Á đây ? C1 V1 V2 (Câu mở rộng thành phần) Còn, sau đó, trong khi, hay ... là những liên từ dùng để nối kết. Trong mỗi câu đơn , đều có đủ chủ ngữ, vị ngữ và có thể có các thành phần khác. Tức là câu ghép đẳng lập có thể có nhiều chủ ngữ, nhiều vị ngữ, nhiều bổ ngữ ... .Trong những câu trên: -Trong câu ghép đẳng lập, không những liên từ mà cả các dấu ví dụ như dấu hai chấm ( : ) , dấu chấm phảy ( ; ) v.v... còn được dùng để ghép các câu đơn. Anh ấy kể: Anh ấy đã từng biểu diễn ở nhiều thành phố châu Âu. Ðất nước Việt nam có tiềm năng phát triển rất lớn : con người chăm chỉ cần cù ; tài nguyên phong phú ; Việt nam nằm trong vùng kinh tế phát triển mạnh nhất hiện nay. Trên nguyên tắc, câu ghép đẳng lập có thể được tách thành nhiều câu đơn. Câu ghép chính phụ Là câu được ghép bởi hai hay nhiều câu đơn, nhưng những câu này không bình đẳng với nhau mà nó được phân theo đẳng cấp. Người ta thường gọi đó là câu chính và câu phụ. Sơ đồ câu ghép chính phụ: Câu chính -----> Liên từ -----> Câu phụ Như một câu bình thường, câu chính và câu phụ đều có chủ ngữ, vị ngữ và các thành phần cần thiết khác Nối kết giữa câu chính và câu phụ là liên từ gồm: Nếu ..... thì (câu điều kiện) Bởi vì ..... (câu cho biết nguyên nhân) Ðể .... (câu cho biết mục đích) Rằng,.... (câu bổ ngữ cho câu chính) V- Phép liên kết: 1. Phương tiện liên kết: Là yếu tố ngôn ngữ có tác dụng liên kết câu với câu. 2. Phép liên kết: Là cách sử dụng các yếu tố ngôn ngữ ấy vào việc liên kết câu với câu. Ví dụ: (1)Tiếng hát ngừng.(2) Cả tiếng cười. * Các phép liên kết: Ví dụ1: (1)Bởi chưng bác mẹ tôi nghèo (2)Cho nên tôi phải băm bèo thái khoai. Ví dụ 2 (1)Họ tin rằng, những vật vô tri như hòn đá, cái cây? cũng biết nghĩ, biết cảm như con người. (2)Do đó đã phát sinh tín ngưỡng và tục thờ thần núi, thần sông? 2.1-Phép nối: Sử dụng PTLK là các quan hệ từ hoặc các từ ngữ chuyển tiếp để nối câu với câu. Ví dụ1: (1)Mấy đứa trẻ con nhà nghèo ở ven chợ cúi lom khom trên mặt đất đi lại tìm tòi. (2)Chúng nhặt nhạnh thanh nứa, thanh tre, hay bất cứ cái gì có thể dùng được của các người bán hàng để lại. (Thạch Lam) Ví dụ 2: Sài Gònđã làm cho thế giới kinh ngạc. Sức sống của thành phố mãnh liệt không sao lượng nổi. 2.2. Phép thế: Sử dụng các đại từ hoặc các từ ngữ tương đương có tác dụng thay thế để nối câu với câu. 2.3. Phép tỉnh lược: Rút bỏ ở câu này các từ ngữ có ý nghĩa xác định đã xuất hiện ở những câu trước đó. Việc rút bỏ này có tác dụng nối câu với câu. Ví dụ (1)Bố viết thư ngay cho mẹ để mẹ biết tin. (2)Rồi con sẽ viết sau. 2.4. Phép lặp: Sử dụng trong hai hoặc nhiều câu những từ ngữ cơ bản giống nhau về nghĩa. Ví dụ1 (1)Chúng lập ra nhà tù nhiều hơn trường học. (2)Chúng thẳng tay chém giết những người yêu nước thương nòi của ta. (3)Chúng tắm các cuộc khởi nghĩa của ta trong biển máu. (Hồ Chí Minh) Ví dụ (1) Ông Tám Xẻo Đước chết làm cho quân giặc khiếp sợ. (2)Sự hi sinh của ông khiến cho đồng bào quyết tâm hơn. Luyện tập Bài1: Sắp xếp các cột sao cho đúng Bài 2: Hãy lựa chọn đáp án đúng Lão bảo có con chó nhà nào cứ đến vườn nhà lão? Lão định cho nó xơi một bữa. Nếu trúng, lão với tôi uống rượu. (Lão Hạc - Nam Cao) Đoạn văn trên sử dụng các phép liên kết: 1. Phép lặp và phép tỉnh lược. 2. Phép lặp, phép tỉnh lược và phép thế 3. Phép lặp và phép nối. 4. Phép lặp, phép thế và phép nối. B, PHẦN TẬP LÀM VĂN I- LÝ THUYẾT 1- Văn tả cảnh : *Yêu cầu của bài văn tả cảnh : - Xác định được đổi tượng miêu tả - Quan sát lựa chọn những hình ảnh tiêu biểu - Trình bày những điều quan sát được theo 1 thứ tự *Bố cục bài tả cảnh thường có 3 phần - Mở bài : giới thiệu bao cảnh được tả - Thân bài : tập trung tả cảnh vật chi tiết theo 1 thứ tự - Kết bài : thường phát biểu cảm tưởng về cảnh vật đó 2- Văn tả người *Yêu cầu : Muốn tả người cần + Xác định được đối tượng miêu tả ( tả chân dung hay tả người trong tư thế lao động) + Quan sát, lựa chọn được những đặc điểm nổi bật từ chân dung (ngoại hình) đến hành động. *Bố cục bài văn tả người thường có 3 phần Mở bài : giới thiệu người được tả Thân bài : miêu tả chi tiết ( ngoại hình, cử chỉ , hành động , lời nói ... ) Kết bài : thường nhận xét nêu cảm nghĩ của người viết về ngươi được tả Đề bài 1: Tả một người thân của em Bài làm “ Bà ơi bà, cháu yêu bà lắm”. Em rất thích câu này trong bài hát “cháu yêu bà” Cả nhà em ai cũng quý bà. Bà đã chăm sóc em từ lúc lọt lòng và đã ru em bằng những lời ca êm dịu. bà em là một người phụ nữ tần tảo, đầy nghị lực. Bà luôn phải chống chọi với căn bệnh cao huyết áp. Tóc bà bạc phơ, búi cao sau đầu. bà mặc bộ quần áo vải thô, tộng thùng thình so với thân hình gầy guộc của bà. Hai má bà đã hóp, thái dương hơi nhô. Trên khuôn mặt bà đã có nhiều nếp nhăn nhưng bà vẫn có những nét đẹp của bà thời con gái. Đó là khuôn mặt hình trái xoan, chiếc mũi cao và hàm răng đều. Bà thích ăn trầu. Lúc nhia trầu, môi bà đỏ tươi như được thoa son vậy. Tuy lưng bà hơi còng, chân đi chậm nhưng bà vẫn tham việc, chẳng mấy khi ngồi không. Từ sáng sớm, bà đã dậy cho lơn ăn, thổi cơm, đun nước, đi chợ, quét nhà quét sân... Mọi việc xong xuôi thì bà lại vác cuốc ra vườn cặm cụi xới đất, nhổ cỏ, tưới cây, bón phân cho cây....bà thuộc rất nhièu truyện cổ tích và ca dao. Mỗi khi con cháu về là lại quây quần bên bà để được nghe bà kể chuyện. Nhưng rồi, điều em khôngm ong muốn đa xảy ra, bà em đã mất. Hôm ấy, ông nội gọi điện về, báo tin cho mẹ em. Chiều hôm ấy, cả gia đình em vội vã sửa soạn để về quê. Lúc ấy, bà em đang nằm trên giường, đôi mắt nhắm nghiền và gầy đi nhiều. Em khóc thương bà, đối mắt đỏ hoe rơm rớm nước mắt. Nếu lúc này có một điều ước, em sẽ ước bà sống lại để em có thể nhìn bà lần cuối. Giờ bà em đã mất, nhưng khi bà còn sống, em rất yêu bà. Em luôn kính trọng và mong bà sống lâu bởi em luôn hiểu rằng: tình thương yêu bà dành cho em là vô tận! Đề bài 2: Tả một bạn học của em. Bài làm Em có rất nhiều người bạn thân. Nhưng người em yêu quý nhất là Ngọc Anh, bạn còn được gọi với cái tên “nhà vô địch nhảy dây”. Giờ ra chơi hôm đó, chúng em tổ chức cuộc thi nhảy dây. Đến lượt Ngọc Anh nhảy. bàn tay búp măng của ban nhẹ nhàng cầm lấy chiếc dây, bắt đầu quay “ Một...hai...ba...bắt đầu” - tiếng “trọng tài” Nga vang lên. Đôi chân thon thả của Ngọc Anh lúc lên, lúc xuống thật nhịp nhàng theo vòng quay đều đều của chiếc dây.
File đính kèm:
Tong Hop Kien Thuc TViet Tieu hoc.doc
