Giáo án Vật lý 9 - Chương III: Quang học

Tuaàn 24 – Tieát 44
Ngaøy soaïn : 09/01/2012
Ngaøy daïy : 06/02/2012
Baøi 40 : HIEÄN TÖÔÏNG
KHUÙC XAÏ AÙNH SAÙNG
 I/ MUÏC TIEÂU CAÀN ÑAÏT
 1/Kieán thöùc:
 - Chỉ ra được tia khúc xạ và tia phản xạ, góc khúc xạ và góc phản xạ
 - Moâ taû ñöôïc thí nghieäm quan saùt ñöôøng truyeàn cuûa tia saùng töø khoâng khí sang nöôùc vaø ngöôïc laïi.
 2. Kyõ naêng :
 - Vaän duïng ñöôïc kieán thöùc ñaõ hoïc ñeå giaûi thích moät soá hieän töôïng ñôn giaûn do söï ñoåi höôùng cuûa tia saùng khi truyeàn qua maët phaân caùch giöõa hai moâi tröôøng gaây neân. 
 3/ Thaùi ñoä :
 - Caån thaän , nghieâm tuùc.
 II/ PHÖÔNG PHAÙP –ÑOÀ DUØNG DAÏY- HOÏC:
 1/Phöông phaùp :
 Neâu vaán ñeà ,tröïc quan , nhoùm , gôïi môû ,vaán ñaùp .
 2/ Ñoà duøng daïy hoïc:
 - Nguoàn saùng taïo chuøm saùng heïp
- Maøn höùng 
- Bình nhöïa hình hoäp
- Chaäu nöôùc, que.
 III/CHUAÅN BÒ:
 1/ Giaùo vieân:
 Nghieân cöùu SGK + SGV , ñoà duøng daïy hoïc, thí nghieäm.
 2/ Hoïc sinh 
 Chuaån bò ñoà duøng hoïc taäp , xem tröôùc noäi dung baøi
 IV/ CAÙC HOAÏT ÑOÄNG DAÏY VAØ HOÏC.
 1/OÅn ñònh lôùp: (1’)
 Kieåm tra só soá.
 2/ Kieåm tra baøi cuõ :
 Thoâng qua
 3/ Baøi môùi
 Giôùi thieäu baøi : (2’) 
Giôùi thieäu sô löôïc chöông III “ Quang hoïc”
Ñaët maét nhìn doïc theo moät chieác ñuõa thaúng töø ñaàu treân ta khoâng nhìn thaáy ñaàu döôùi cuûa ñuõa . Giöõ nguyeân vò trí ñaët maét , ñoã nöôùc vaøo baùt lieäu coù nhìn thaáy ñaàu döôùi cuûa ñuõa hay khoâng ?
Hoaït ñoäng cuûa GV
Hoaït ñoäng cuûa HS
Noäi dung
Hoaït ñoäng 1 (4 phuùt)
 OÂn laïi nhöõng kieán thöùc coù lieân quan ñeán baøi hoïc môùi.
* Yeâu caàu HS traû lôøi nhöõng caâu hoûi sau:
- Ñònh luaät truyeàn thaúng cuûa aùnh saùng ñöôïc phaùt bieåu nhö theá naøo?
- Coù theå nhaän bieát ñöôïc ñöôøng truyeàn cuûa tia aùnh saùng baèng nhöõng caùch naøo?
* Yeâu caàu HS ñoïc phaàn môû baøi.
- Cho HS laøm thí nghieäm nhö hình 40.1 SGK.
Töøng HS chuaån bò traû lôøi caùc caâu hoûi cuûa GV ñöa ra.
- Trong moâi tröôøng trong suoát vaø ñoàng tính aùnh saùng truyeàn ñi theo ñöôøng thaúng.
- HS ñoïc phaàn môû baøi.
Töøng HS quan saùt hình 40.1 SGK 
- Laøm thí nghieäm ñeå traû lôøi caâu hoûi ôû phaàn môû baøi.
Hoaït ñoäng 2 (10 phuùt)
 Tìm hieåu söï khuùc xaï aùnh saùng töø khoâng khí sang nöôùc.
* Yeâu caàu HS töï ñoïc muïc 1 phaàn I SGK. Tröôùc khi HS ruùt ra nhaän xeùt, GV coù theå yeâu HS traû lôøi caâu hoûi:
- Aùnh saùng truyeàn trong khoâng khí vaø trong nöôùc ñaõ tuaân theo ñònh luaät naøo?
- Hieän töôïng aùnh saùng truyeàn töø khoâng khí sang nöôùc coù tuaân theo ñònh luaät truyeàn thaúng cuûa aùnh saùng khoâng?
* Yeâu caàu HS traû lôøi caâu hoûi?
Hieän töôïng khuùc xaï aùnh saùng laø gì?
* Yeâu caàu HS ñoïc muïc 3 phaàn I SGK.
* GV tieán haønh thí nghieäm nhö hình 40.2 SGK. 
- Yeâu caàu HS quan saùt ñeå traû lôøi C1, C2.
* Yeâu caàu HS traû lôøi caùc hoûi sau:
- Khi tia saùng truyeàn töø khoâng khí sang nöôùc, tia khuùc xaï naèm trong maët phaúng naøo? 
- So saùnh goùc tôùi vaø goùc khuùc xaï?
- Ta ruùt ra ñöôïc keát luaän gì veà tia khuùc xaï vaø goùc khuùc xaï khi tia saùng truyeàn töø khoâng khí sang nöôùc ?
- Yeâu caàu hoïc sinh thöïc hieän C3.
- Goïi HS khaùc nhaän xeùt.
- GV nhaän xeùt.
- HS ñoïc.
- Töøng HS quan saùt hình 40.2 SGK ñeå ruùt ra nhaän xeùt.
-Ñònh luaät truyeàn thaúng cuûa aùnh saùng.
- Khoâng 
- Neâu keát luaän veà söï khuùc xaï aùnh saùng.
- Töøng HS ñoïc phaàn thoâng baùo veà moät vaøi khaùi nieäm.
- Quan saùt GV tieán haønh thí nghieäm. Thaûo luaän nhoùm ñeå traû lôøi C1, C2.
- Töøng HS traû lôøi caâu hoûi cuûa GV ñeå ruùt ra keát luaän.
- Tia khuùc xaï naèm trong maët phaúng tôùi.
- Goùc khuùc xaï nhoû hôn goùc tôùi.
- HS ñeà suaát phöông aùn thí nghieäm .
- HS neâu keát luaän.
- HS thöïc hieän C3 baèng hình veõ.
I/ Hieän töôïng khuùc xaï aùnh saùng.
1.Quan saùt:
2.Keát luaän: SGK
Moät vaøi khaùi nieäm:
-I laø ñieåm tôùi, SI laø tía tôùi.
-IK laø tia khuùc xaï.
-Ñöôøng NN’ vuoâng goác vôùi maët phaân caùch laø phaùp tuyeán taïi ñieåm tôùi.
-Goùc SIN laø goùc tôùi i.
-goùc KIN’ laø goùc khuùc xaï r.
-Maët phaúng chöùa SI vaø phaùp tuyeán NN’ laø maët phaúng tôùi.
4.Thí nghieäm:
C1:tia khuùc xaï naèm trong maët phaúng tôùi. Goùc khuùc xaï nhoû hôn goùc tôùi.
C2:phöông aùn TN: thay ñoåi höôùng cuûa tia tôùi,quan saùt tia khuùc xaï, ñoä lôùn goùc tôùi, goùc khuùc xaï.
5.Keát luaän:SGK
C3:
Hoaït ñoäng 3 (15 phuùt)
 Tìm hieåu söï khuùc xaï cuûa tia saùng khi truyeàn töø nöôùc sang khoâng khí.
* Yeâu caàu HS traû lôøi C4.
- Gôïi yù HS phaân tích tính khaû thi cuûa töøng phöông aùn ñaõ neâu ra.
HS coù theå ñöa ra moät vaøi phöông aùn nhö:
- Ñeå nguoàn saùng trong nöôùc, chieáu aùnh saùng töø döôùi bình leân.
- Hoaëc ñeå nguoàn saùng ôû ngoaøi, chieáu aùnh saùng qua ñaùy bình, qua nöôùc roài ra khoâng khí.
- Neáu khoâng coù phöông aùn naøo thöïc hieän ñöôïc ngay treân lôùp, GV neân giôùi thieäu phöông aùn trong SGK.
* Höôùng daãn HS tieán haønh thí nghieäm.
Böôùc 1:
- Caém hai ñinh ghim A, B.
- Ñaët mieáng goã thaúng ñöùng trong bình.
- Duøng ca muùc nöôùc töø töø ñoå vaøo bình cho tôùi vaïch phaân caùch.
- Höôùng daãn HS caém ñinh ghim A sao cho traùnh xaûy ra hieän töôïng phaûn xaï toaøn phaàn.
Böôùc 2:
- Tìm vò trí ñaët maét ñeå nhìn thaáy ñinh ghim B che khuaát ñinh ghim A ôû trong nöôùc.
- Ñöa ñinh ghim C tôùi vò trí sao cho noù che khuaát ñoàng thôøi caû A vaø B.
- Maét chæ nhìn thaáy ñinh ghim B maø khoâng nhìn thaáy ñinh ghim A chöùng toû ñieàu gì?
- Giöõ nguyeân vò trí ñaët maét, neáu boû ñinh ghim B, C ñi thì coù nhìn thaáy ñinh ghim A khoâng? Vì sao?
Böôùc 3:
- Nhaác mieáng goã ra khoûi nöôùc, duøng buùt keû ñöôøng noái vò trí ba ñinh ghim.
Nhaéc HS nhaác mieáng goã ra nheï nhaøng ñeå traùnh rôi ñinh.
* Yeâu caàu moät vaøi HS traû lôøi C5, C6 vaø cho caû lôùp thaûo luaän.
* Yeâu caàu HS traû lôøi caâu hoûi: Tia khuùc xaï naèm trong maët phaúng naøo? So saùnh ñoä lôùn goùc khuùc xaï vôùi goùc tôùi =>Ruùt ra keát luaän.
HS döïa vaøo söï gôïi yù cuûa GV ñeà suaát caùc phöông aùn.
HS tieán haønh thí nghieäm theo söï höôùng daãn cuûa GV.
- Khi maét nhìn thaáy B maø khoâng thaáy Aas töø A phaùt ra ñaõ bò B che khuaát, khoâng ñeán döôïc maét.
- Khi boû B,C ñi thì ta laïi nhìn thaáy A chöùng toû AS töø A phaùt ra ñaõ truyeàn qua nöôùc vaø khoâng khí ñeán ñöôïc maét.
- HS traûlôøi C5,C6.
- Tia khuùc xaï naèm trong maët phaúng tôùi. Goùc khuùc xaï lôùn hôn goùc tôùi.
- HS ruùt ra keát luaän veà tia khuùc xaï vaø goùc khuùc xaï.
II/ Söï khuùc xaï cuûa tia saùng khi truyeàn töø nöôùc sang khoâng khí:
1.Döï ñoaùn:
C4:caùc phöông aùn TN kieåm tra döï ñoaùn:
+ Ñeå nguoàn saùng trong nöôùc, chieáu AS töø ñaùy bình leân.
+ Ñeå nguoàn saùng ôû ngoaøi, chieáu AS qua ñaùy bình, qua nöôùc roài ra khoâng khí.
Tieán haønh TN theo caùc böôùc nhö ñoái vôùi tröôøng hôïp AS truyeàn töø khoâng khí sang nöôùc.
2.Thí nghieäm kieåm tra:
C5:
-Maét nhìn thaáy A khi AS töø A phaùt ra truyeàn ñöôïc tôùi maét.
-Khi maét nhìn thaáy B maø khoâng thaáy Aas töø A phaùt ra ñaõ bò B che khuaát, khoâng ñeán döôïc maét.
- Khi maét nhìn thaáy C maø khoâng thaáy A,BAS töø A,B phaùt ra ñaõ bòC che khuaát khoâng ñeán ñöôïc maét
-Khi boû B,C ñi thì ta laïi nhìn thaáy A chöùng toû AS töø A phaùt ra ñaõ truyeàn qua nöôùc vaø khoâng khí ñeán ñöôïc maét.
-Vaäy ñöôøng noái vò trí 3 ñinh ghim A,B,C laø ñöôøng truyeàn cuûa tia saùng töø ñinh ghim A tôùi maét.
C6:
-Nhaän xeùt:ñöôøng truyeàn cuûa tia saùng töø nöôùc sang khoâng khí bò khuùc xaï taïi maët phaân caùch giöõa nöôùc vaø khoâng khí.
-B laø ñieåm tôùi, AB laø tia tôùi, BC laø tia khuùc xaï.
3. Keát luaän:SGK
Hoaït ñoäng 4 : ( 7’)
Vaän duïng.
- Haõy phaân bieät hieän töôïng khuùc xaï vaø phaûn xaï aùnh saùng.
- GV gôïi yù :
+ So saùnh hai khaùi nieäm.
+ So saùnh goùc khuùc xaï vaø goùc tôùi.
+ Veõ hình minh hoïa cho 2 tröôøng hôïp.
- Goïi HS ñöùng taïi choã traû lôøi. Leân baûng veõ hình minh hoïa.
- Goïi HS khaùc nhaän xeùt.
- GV nhaän xeùt, choát laïi.
- Haõy giaûi thích hieän töôïng neâu ra ôû ñaàu baøi.
- Goïi HS ñöùng taïi choã traû lôøi.
GV nhaän xeùt, choát laïi.
GDMT: Vì sao hiện tượng khúc xạ và phản xạ ánh sáng cũng là một trong những nguyên nhân làm nóng Trái Đất?
GV thuyết trình:
Các chất khí NO, NO2, CO, CO2, khi được tạo ra sẽ bao bọc Trái Đất. các chất khí này ngăn cản sự khúc xạ của ánh sáng và phản xạ phần lớn các tia nhiệt trở lại mặt đất. Do vậy chúng là những tác nhân làm cho Trái Đất nóng lên.
GV: Ta có nên sử dụng kính đại trà trong xây dựng không? Vì sao? 
Đề ra phương án khắc phục hiện tượng này như thế nào?
GV thuyết trình:
Tại các đô thị lớn việc sử dụng kính xây dựng đã trở thành phổ biến. Kính xây dựng ảnh hưởng đối với con người thể hiện qua:
+ Bức xạ mặt trời qua kính: Bên cạnh hiệu ứng nhà kính, bức xạ mặt trời còn nung nóng các bề mặt nội thất luôn trao đổi nhiệt bằng bức xạ với con người.
+ Ánh sáng qua kính: Kính có ưu điểm hơn hẳn các vật liệu khác là lấy được ánh sáng phù hợp với thị giác của con người. Chất lượng của ánh sáng trong nhà được đánh giá qua độ rọi trên mặt phẳng làm việc, để có thể nhìn rõ được chi tiết vật làm việc. Độ rọi không phải là càng nhiều càng tốt. Ánh sáng dư thừa sẽ gây ra sáng chói dẫn đến sự căng thẳng, mệt mỏi cho con người khi làm việc, đây là ô nhiễm ánh sáng.
- Các biện pháp giảm thiểu ảnh hưởng của kính xây dựng:
+ Mở cửa thông thoáng để có gió thổi trên bề mặt kết cấu do đó nhiệt độ trên bề mặt sẽ giảm, dẫn đến nhiệt độ không khí
+ Có biện pháp che chắn nắng có hiệu quả khi trời nắng gắt.
- HS traû lôøi theo söï gôïi yù cuûa GV.
- HS leân baûng veõ hình trong 2 tröôøng hôïp.
- HS khaùc nhaän xeùt.
- HS ñöùng taïi choã giaûi thích hieän töôïng.
- HS khaùc nhaän xeùt.
HS suy nghĩ trả lời theo ý hiểu của mình
HS suy nghĩ trả lời theo ý hiểu của mình
III. Vaän duïng
C7:
Hieän töôïng phaûn xaï aùnh saùng
Hieän töôïng khuùc xaï aùnh saùng
-Tia tôùi gaëp maët phaân caùch giöõa hai moâi tröôøng trong suoát bò haét trôû laïi moâi tröôøng trong suoát cuõ.
-Goùc khuùc xaï baèng goùc tôùi
-Tia tôùi gaëp maët phaân caùch giöõa hai moâi tröôøng trong suoát bò gaõy khuùc taïi maët phaân caùch vaø tieáp tuïc ñi vaøo moâi tröôøng trong suoát thöù hai.
-Goùc khuùc xaï khoâng baèng khoâng tôùi 
C8:
-Khi chöa ñoã nöôùc vaøo baùt, ta khoâng nhìn thaáy ñaàu döôùi (A) cuûa chieác ñuõa.Vì trong khoâng khí, AS chæ coù theå ñi theo ñöôøng thaúng töø A ñeán maét , nhöng nhöõng ñieåm treân chieác ñuõa thaúng ñaõ chaén maát ñöôøng truyeàn ñoù neân tia saùng naøy khoâng ñeán ñöôïc maét.
-Giöõ nguyeân vò trí ñaët maét vaø ñuõa. Ñoã nöôùc vaøo baùt tôùi 1 vò trí naøo ñoù ta laïi nìn thaáy A.
-Hình veõ cho thaáy coù 1 tia saùng (AI) ñeán maët nöôùc , bò khuùc xaï ñi ñöôïc tôùi maét neân ta nhìn thaáy A.
 4/ Cuûng coá :( 5’)
 - Hieän töôïng khuùc xaï aùnh saùng laø gì? Neâu keát luaän veà söï khuùc xaï aùnh saùng khi aùnh saùng truyeàn töø khoâng khí vaøo nöôùc vaø ngöôïc laïi.
 - Goïi 2 HS ñoïc phaàn ghi nhôù.
Ghi nhôù:
-Hieän töôïng tia saùng truyeàn töø moâi tröôøng trong suoát naøy sang moâi tröôøng trong suoát khaùc bò gaõy khuùc taïi maët phaân caùch giöõa hai moâi tröôøng , ñöôïc goïi laø hieän töôïng khuùc xaï aùnh saùng.
- Khi tia saùng truyeàn töø khoâng khí sang nöôùc, goùc khuùc xaï nhoû hôn goùc tôùi.
-khi tia saùng truyeàn töø nöôùc sang khoâng khí, goùc khuùc xaï lôùn hôn goùc tôùi.
 5/ Daën doø : ( 1’) 
Veà nhaø hoïc baøi. 	 
Laøm baøi taäp.
Ñoïc phaàn coù theå em chöa bieát.
Xem tröôùc noäi dung baøi 42 : “ Thấu kính hội tụ”
Tuaàn 24 - Tieát 45
Ngaøy soaïn :01/02/2012
Ngaøy daïy:11/02/2012
Baøi 42 :
THAÁU KÍNH HOÄI TUÏ
I/ MUÏC TIEÂU CAÀN ÑAÏT
 1/Kieán thöùc: 
- Nhaän daïng ñöôïc thaáu kinh hoäi tuï.
- Nêu được tiêu điểm, tiêu cự của thấu kính là gì.
- Mô tả được đường truyền của tia sáng đặc biệt qua thấu kính hội tụ.
- Xác định được thấu kính hội tụ qua việc quan sát trực tiếp các thấu kính này
Vẽ được đường truyền của các tia sáng đặc biệt qua thấu kính hội tụ.
 2. Kyõ naêng :
 - Vaän duïng ñöôïc kieán thöùc ñaõ hoïc ñeå giaûi baøi taäp ñôn giaûn veà thaáu kính hoäi tuï vaø giaûi thích moät vaøi hieän töôïng thöôøng gaëp trong thöïc teá.
 3/ Thaùi ñoä :
 Caån thaän , reøn oùc phaân tích , quan saùt.
 II/ PHÖÔNG PHAÙP –ÑOÀ DUØNG DAÏY- HOÏC:
 1/Phöông phaùp :
 Tröïc quan , vaán ñaùp gôïi môû , thuyeát trình ,neâu vaán ñeà 
 2/ Ñoà duøng daïy hoïc:
 TK hoäi tuï ,maøn höùng , hoäp chöùa khoái ,nguoàn saùng ,ñeøn Laze
 III/CHUAÅN BÒ:
 1/ Giaùo vieân:
 Nghieân cöùu SGK + SGV , nghieân cöùu ñoà duøng.
 2/ Hoïc sinh 
 Chuaån bò ñoà duøng hoïc taäp , xem tröôùc noäi dung baøi
 IV/ CAÙC HOAÏT ÑOÄNG DAÏY VAØ HOÏC.
 1/OÅn ñònh lôùp: (1’)
 Kieåm tra só soá.
 2/ Kieåm tra baøi cuõ : ( 5’)
Phaùt bieåu hieän töôïng khuùc xaï aùnh saùng ? 
Phaân bieät söï khaùc nhau cuûa hieän töôïng khuùc xaï aùnh saùng vaø phaûn xaï aùnh saùng ?
Ñaùp aùn
-Hieän töôïng tia saùng truyeàn töø moâi tröôøng trong suoát naøy sang moâi tröôøng trong suoát khaùc bò gaõy khuùc taïi maët phaân caùch giöõa hai moâi tröôøng , ñöôïc goïi laø hieän töôïng khuùc xaï aùnh saùng.
Hieän töôïng phaûn xaï aùnh saùng
Hieän töôïng khuùc xaï aùnh saùng
-Tia tôùi gaëp maët phaân caùch giöõa hai moâi tröôøng trong suoát bò haét trôû laïi moâi tröôøng trong suoát cuõ.
-Goùc khuùc xaï baèng goùc tôùi
-Tia tôùi gaëp maët phaân caùch giöõa hai moâi tröôøng trong suoát bò gaõy khuùc taïi maët phaân caùch vaø tieáp tuïc ñi vaøo moâi tröôøng trong suoát thöù hai.
-Goùc khuùc xaï khoâng baèng khoâng tôùi 
 3/ Baøi môùi
 Giôùi thieäu baøi : (1’) 
Goïi 2 HS ñoùng vai ñoïc phaàn môû baøi SGK
Thaày troø ta cuøng tìm hieåu thaáu kính hoäi tuï trong baøi hoïc hoâm nay.Baøi 42 : “ Thaáu kính hoäi tuï”
Hoaït ñoäng cuûa GV
Hoaït ñoäng cuûa HS
Noäi dung
Hoaït ñoäng 1: [NB] - (7’)
 Nhaän bieát ñaëc ñieåm cuûa thaâu kính hoäi tuï.
* Höôøng daãn HS tieán haønh thí nghieäm.
- Höôùng daãn HS ñaët caùc duïng cuï ñuùng vò trí.
- Laøm theâm thí nghieäm: Duøng thaáu kính hoäi tuï höùng chuøm saùng song song leân maøn höùng aûnh. Töø töø dòch chuyeån taám bìa ra xa thaáu kính, yeâu caàu HS quan saùt vaø traû lôøi caâu hoûi: kích thöôùc veát saùng treân maøn thay ñoåi theá naøo? Döï ñoaùn chuøm khuùc xaï ra khoûi thaáu kính coù ñaëc ñieåm gì? 
* Yeâu caàu HS traû lôøi C1.
- Goïi HS khaùc nhaän xeùt.
- GV nhaän xeùt.
* Thoâng baùo veà tia tôùi vaø tia loù.
* Yeâu caàu HS traû lôøi C2.
- Goïi HS khaùc nhaän xeùt.
- GV nhaän xeùt.
- Caùc nhoùm HS boá trí vaø tieán haønh thí nghieäm nhö hình 42.2 SGK.
- HS quan saùt thí nghieäm traû lôøi vaø döï ñoaùn .
- Töøng HS suy nghó vaø traû lôøi C1.
- HS khaùc nhaän xeùt.
-Caù nhaân ñoïc phaàn thoâng baùo veà tia loù trong SGK.
- Töøng HS traû lôøi C2.
- HS khaùc nhaän xeùt.
I/ Ñaëc ñieåm cuûa TKHT:
1.Thí nghieäm:
C1:Chuøm tia khuùc xaï qua TK hoäi tuï taïi 1 ñieåm.
-SI tia tôùi
-IK laø tia loù.
C2:
Hoaït ñoäng 2 :[NB] - (5 ‘)
 Nhaän bieát hình daïng cuûa thaáu kính hoäi tuï.
* Yeâu caàu HS traû lôøi C3.
* Thoâng baùo veà chaát lieäu laøm thaáu kính hoäi tuï thöôøng duøng trong thöïc teá. Nhaän bieát thaáu kính hoäi tuï döïa vaøo hình veõ vaø kí hieäu thaáu kính hoäi tuï.
- Töøng HS traû lôøi C3.
So saùnh ñoä daøy phaàn rìa vôùi phaàn giöõa.
- Caù nhaân ñoïc phaàn thoâng baùo veà thaáu kính vaø thaáu kính hoäi tuï trong SGK.
2.Hình daïng cuûa TKHT :
-TKHT baèng vaät lieäu trong suoát (nhöïa hoaëc thuûy tinh).
-Phaàn rìa moûng hôn phaàn giöõa.
-Kí hieäu : hình d
Hoaït ñoäng 3: [TH] - (15 ‘)
 Tìm hieåu khaùi nieäm truïc chính, quang taâm, tieâu ñieåm, tieâu cöï cuûa thaáu kính hoäi tuï.
* Yeâu caàu HS traû lôøi C4.
- Höôùng daãn HS quan saùt thí nghieäm ñöa ra döï ñoaùn.
- Yeâu caàu HS tìm caùch kieåm tra döï ñoaùn.
- Thoâng baùo veà khaùi nieäm truïc chính.
* Thoâng baùo veà khaùi nieäm quang taâm. GV laøm thí nghieäm. Khi chieáu tia saùng baát kì ñi qua quang taâm thì noù tieáp tuïc ñi thaúng khoâng ñoåi höôùng.
* Höôùng daãn HS tìm hieåu khaùi nieäm tieâu ñieåm.
- Yeâu caàu HS quan saùt laïi thí nghieäm ñeå traû lôøi C5, C6.
- Yeâu caàu HS traû lôøi caâu hoûi: Tieâu ñieåm F cuûa thaáu kính laø gì? Moãi thaáu kính coù maáy tieâu ñieåm? Vò trí cuûa chuùng coù ñaëc ñieåm gì?
- GV phaùt bieåu chính xaùc caùc caâu traû lôøi C5, C6.
- Thoâng baùo veà khaùi nieäm tieâu ñieåm.
* Thoâng baùo veà khaùi nieäm tieâu cöï.
* GV laøm thí nghieäm ñoái vôùi tia tôùi ñi qua tieâu ñieåm.
* Höôùng daãn HS tìm hieåu khaùi nieäm tieâu cöï.
- GV choát laïi.
- Caùc nhoùm thöïc hieän laïi thí nghieäm nhö hình 42.2 SGK. Thaûo luaän nhoùm ñeå raû lôøi C4.
-trong caùc tia saùng tôùi thaáu kính, tia ôû giöõa truyeàn thaúng, khoâng bò ñoåi höôùng.Tia naøy truøng vôùi 1 ñöôøng thaúng ñöôïc goïi laø truïc chính ()cuûa TK.
- Töøng HS ñoïc phaàn thoâng baùo veà truïc chính.
+ Truïc chính caét TKHT taïi ñieåm 0, ñieåm 0 laø quang taâm.
- Töøng HS ñoïc phaàn thoâng baùo veà khaùi nieäm quang taâm.
+ Moïi tia saùng ñi qua quang taâm ñeàu truyeàn thaúng khoâng ñoåi höôùng
- Nhoùm tieán haønh laïi thí nghieäm ôû hình 42.2 SGK.
- Töøng HS traû lôøi C5, C6.
- Ñieåm hoäi tuï cuûa chuøm tia loù. Moãi thaáu kính coù hai tieâu ñieåm, naèm treân truïc chính cuûa thaáu kính.
- Töøng HS ñoïc phaàn thoâng baùo trong SGK vaø traû lôøi caâu hoûi cuûa GV.
-Töøng HS ñoïc phaàn thoâng baùo veà khaùi nieäm tieâu cöï.
II/ Truïc chính, quang taâm, tieâu ñieåm, tieâu cöï cuûa TKHT.
1.Truc chính :
vTrục chính là đường thẳng đi qua quang tâm của thấu kính và vuông góc với mặt của thấu kính. 
2. Quang taâm :
v Quang tâm là một điểm của thấu kính mà mọi tia sáng tới điểm đó đều truyền thẳng.
3.Tieâu ñieåm F :
Tiêu điểm là điểm hội tụ trên trục chính của chùm tia ló khi chiếu chùm tia tới song song với trục chính. Mỗi thấu kính có hai tiêu điểm đối xứng nhau qua quang tâm. 
Tiêu cự là khoảng cách từ tiêu điểm đến quang tâm (kí hiệu là f)
C5 :
-Ñieåm hoäi tuï F cuûa chuøm tia loù naèm treân truïc chính cuûa TK.
C6 :
-Chuøm tia loù vaãn hoäi tuï taïi moät ñieåm treân truïc chính(ñieåm F’).
+Ñieåm F ñöôïc goïi laø tieâu ñieåm cuûa TKHT.
+Moãi TK coù hai tieâu ñieåm F vaø F’ naèm veà hai phía cuûa TK, caùch ñeàu quang taâm.
4.Tieâu cöï :
-Laø khoaûng caùch töø moãi tieâu ñieåm tôùi quang taâm OF=OF’=f.
-Neáu tia tôùi ñi qua tieâu ñieåm cuûa TK thì tia loù song song vôùi truïc chính.
Hoaït ñoäng 4 : ( 6’)
Vaän duïng.
- GV treo baûng phuï hình veõ 24.6 SGK .
- Haõy cho bieát noäi dung caâu hoûi C7 ?
- Goïi HS leân baûng xaùc ñònh tia loù cuûa caùc tia.
- GV nhaän xeùt.
- Thaáu kính hoäi tuï laø gì ?
- GV nhaän xeùt, choát laïi.
- HS quan saùt baûng phuï.
- HS ñoïc noäi dung C7
- HS leân baûng xaùc ñònh.
- HS khaùc nhaän xeùt.
- HS döïa vaøo noäi dung baøi ñaõ hoïc traû lôøi.
- HS khaùc nhaän xeùt.
III. Vaän duïng :
C7 :
C8 : Thaáu kính hoäi tuï laø thaáu kính coù phaàn rìa moûng hôn phaàn giöõa . Neáu chieáu moät chuùm saùng tôùi song song vôùi truïc chính cuûa thaáu kính hoäi tuï thì chuøm tia loù seõ hoäi tuï taïi tieâu ñieåm cuûa thaáu kính.
 4/ Cuûng coá :( 4 ’)
. - Neâu caùch nhaän bieát thaáu kính hoäi tuï.
- Cho bieát ñaëc ñieåm ñöôøng truyeàn cuûa moät soá tia saùng ñi qua thaáu kính hoäi tuï.
- Goïi 2 HS ñoïc phaàn ghi nhôù.
Ghi nhôù :
+TKHT thöôøng coù phaàn rìa moûng hôn phaàn giöõa.
+ Moät chuøm tia tôùi song song vôùi truïc chính cuûa TKHT cho chuøm tia loù hoäi tuï taïi tieâu ñieåm cuûa TK.
+Ñöôøng truyeàn cuûa 3 tia saùng ñaëc bieät qua TKHT.
- Tia tôùi ñeán quang taâm thì tia loù tieáp tuïc truyeàn thaúng.
- Tia tôùi song song vôùi truïc chính thì tia loù qua tieâu ñieåm.
- Tia tôùi qua tieâu ñieåm thì tia loù song song vôùi truïc chính.
 5/ Daën doø : ( 1’)
- Veà nhaø hoïc baøi .
- Laøm baøi taäp SBT.
- Xem tröôùc noäi dung baøi 43 : “ Aûnh cuûa moät vaät taïo bôûi thaáu kính hoäi tuï”
- Ñoïc phaàn coù theå em chöa bieát.
*Ý KIẾN NGƯỜI DUYỆT
Ngaøy thaùng naêm 2012 
Tuaàn 25 Tieát 46
Ngaøy soaïn :03/02/2012
Ngaøy daïy :13/02/2012
Baøi 43 : AÛNH CUÛA MOÄT VAÄT TAÏO BÔÛI THAÁU KÍNH HOÄI TUÏ
I/ MUÏC TIEÂU CAÀN ÑAÏT
 1/Kieán thöùc: 
 Nêu được các đặc điểm về ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ.
 2/ Kyõ naêng :
Dựng được ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ bằng cách sử dụng các tia đặc biệt.
 3/ Thaùi ñoä :
 Caån thaän , nghieâm tuùc.
 II/ PHÖÔNG PHAÙP –ÑOÀ DUØNG DAÏY- HOÏC:
 1/Phöông phaùp :
 Neâu vaán ñeà , nhoùm ,gôïi môû , vaán ñaùp, tröïc quan 
 2/ Ñoà duøng daïy hoïc:
 Ñeøn caày, thaáu kính , maøn höùng , TK HT
 III/CHUAÅN BÒ:
 1/ Giaùo vieân:
 Nghieân cöùu SGK + SGV , chuaån bò ñoà duøng.
 2/ Hoïc sinh 
 Chuaån bò ñoà duøng hoïc taäp , xem tröôùc noäi dung baøi
 IV/ CAÙC HOAÏT ÑOÄNG DAÏY VAØ HOÏC.
 1/OÅn ñònh lôùp: (1’)
 Kieåm tra só soá.
 2/ Kieåm tra baøi cuõ :
 - Neâu caùch nhaän bieát thaáu kính hoäi tuï.
 - Keå teân vaø bieåu dieãn treân hình veõ, ñöôøng truyeàn cuûa ba tia saùng ñi qua thaáu kính hoäi tuï maø em ñaõ hoïc.
 3/ Baøi môùi
 Giôùi thieäu baøi : (1’) - Ñaët vaán ñeà hình aûnh doøng chöõ quan saùt ñöôïc qua thaáu kính nhö hình 43.1 laø doøng chöõ cuûa doøng chöõ taïo bôûi thaáu kính hoäi tuï. Aûnh ñoù cuøng chieàu vôùi vaät. Vaäy coù khi naøo aûnh cuûa vaät taïo bôûi thaáu kính hoäi tuï ngöôïc chieàu vôùi vaät khoâng? Caàn boá trí thí nghieäm nhö theá naøo ñeå tìm hieåu vaán ñeà treân?
Hoaït ñoäng cuûa GV
Hoaït ñoäng cuûa HS
Noäi dung
Hoaït ñoäng 2 :[TH] - (15’)
 Tìm hieåu ñaëc ñieåm ñoái vôùi aûnh cuûa moät vaät taïo bôûi thaáu kính hoäi tuï.
* Höôùng daãn HS laøm thí nghieäm.
Cho caùc nhoùm thaûo luaän tröôùc khi nhaän xeùt ñaëc ñieåm cuûa aûnh vaøo baûng 1.
* Höôùng daãn HS laøm thí nghieäm, traû lôøi C3.
- Laøm theá naøo ñeå quan saùt ñöôïc aûnh cuûa vaät trong tröôøng hôïp naøy?
* Cho caùc nhoùm thaûo luaän tröôùc khi ghi caùc nhaän xeùt veà ñaëc ñieåm aûnh cuûa vaøo baûng 1 SGK.
GV:
Vật đặt ngoài khoảng tiêu cự cho ảnh thật, ngược chiều với vật.
- Khi vật đặt rất xa thấu kính thì cho ảnh thật có vị trí cách thấu kính một khoảng bằng tiêu cự.
- Vật đặt trong khoảng tiêu cự cho ảnh ảo lớn hơn vật và cùng chiều với vật.
v Các dạng thấu kinh phân kỳ thường gặp:
- Caùc nhoùm boá trí thí nghieäm hình 43.2 vaø thöïc hieän caùc yeâu caàu cuûa C1, C2.
Ghi ñaëc ñieåm cuûa aûnh vaøo doøng 1, 2, 3 cuûa baûng 1.
- Nhoùm boá trí thí nghieäm nhö hình 43.2 SGK.
Thaûo luaän nhoùm ñeå traû lôøi C3.
Ghi caùc nhaän xeùt veà ñaëc ñieåm cuûa aûnh vaøo doøng 4 cuûa baûng 1 SGK.
I/ Ñaëc ñieåm cuûa aûnh cuûa moät vaät taïo bôûi TKHT.
1.Thí nghieäm:
a.Ñaët vaät ôû ngoaøi tieâu cöï
C1:aûnh thaät ngöôïc chieàu vôùi vaät.
C2:dòch vaät vaøo gaàn thaáu kính hôn, vaãn thu ñöôïc aûnh cuûa vaät ôû treân maøn. Ñoù laø aûnh thaät, ngöôïc chieàu vôùi vaät.
b. Ñaët vaät trong khoaûng tieâu cöï.
C3:khoâng höùng ñöôïc aûnh ôû treân maøn .Ñaët maét treân ñöôøng truyeàn cuûa chuøm tia loù, ta quan saùt thaáy aûnh cuøng chieàu, lôùn hôn vaät.Ñoù laø aûnh aûo vaø khoâng höùng ñöôïc treân maøn.
Hoaït ñoäng 3 (15 phuùt)
 Döïng aûnh cuûa moät vaät taïo bôûi thaáu kính hoäi tuï.
* Yeâu caàu HS traû lôøi:
- Chuøm tia tôùi xuaát phaùt töø S qua thaáu kính cho chuøm tia loù ñoàng quy ôû S’. S’ laø gì cuûa S?
- Caàn söû duïng maáy tia saùng xuaát phaùt töø S ñeå xaùc ñònh S’?
- Thoâng baùo khaùi nieäm aûnh cuûa ñieåm saùng.
- Giuùp ñôõ HS veõ hình.
* Höôùng daãn HS thöïc hieän C5.
- Döïng aûnh B’ cuûa ñieåm B.
- Haï B’A’ vuoâng goùc vôùi truïc chính, A’ laø aûnh cuûa A vaø A’B’ laø aûnh cuûa AB.
GV:
Có hai cách dựng ảnh của vật qua thấu kính hội tụ :
- Dựa vào đặc điểm của ảnh của vật tạo bởi thấu kính hội tụ và sử dụng hai trong ba tia đặc biệt.
- Sử dụng tính chất về tỉ lệ các cạnh của các tam giác đồng dạng.
- Dựng ảnh của một điểm sáng nằm trên trục chính, ta cần dựng trục phụ.
- S’ laø aûnh cuûa S qua thaáu kính.
- Söû duïng 2 tia saùng.
- HS thöïc hieän theo söï höôùng daãn cuûa GV.
II/ caùch döïng aûnh:
1. Döïng aûnh cuûa ñieåm saùng S taïo bôûi TKHT.
C4:
2. Döïng aûnh cuûa moät vaät saùng AB taïo bôûi TKHT.
+Vaät AB caùch TK 1 khoaûng d=36cm.
+Vaät AB caùch TK 1 khoaûng 8cm
Hoaït ñoäng 4 (10 phuùt)
 Cuûng coá vaø vaän duïng.
* Höôùng daãn HS traû lôøi C6.
- Xeùt hai caëp tam giaùc ñoàng daïng.
- Trong töøng tröôøng hôïp tính tæ soá 
 .
- HS thöïc hieän theo söï höôùng daãn cuûa GV.
III/ Vaän duïng:
C6:
a.
 f=12cm
d=36cm
h=1cm
tìm A’B’; OA’
Ta coù:
Vaäy:OA’=OF’+F’A=12+6=18cm.
b.
f=12cm
d=8cm
h=1cm
Tìm A’B’; OA’.
Ta coù
Ta laïi coù:
 4/ Cuûng coá :( 5’)
 - Haõy neâu ñaëc ñieåm cuûa aûnh cuûa moät vaät taïo bôûi thaáu kính hoäi tuï.
 - Neâu caùch döïng aûnh cuûa moät vaät qua thaáu kính hoäi tuï.
 - Goïi 2 HS ñoïc phaàn ghi nhôù.
+Ñoái vôùi TKHT :
-Vaät ñaët ngoaøi khoaûng tieâu cöï cho aûnh thaät, ngöôïc chieàu vôùi vaät.Khi vaät ñaët raâùt xa thaáu kính thì aûnh thaät coù vò trí caùch thaáu kính moät khoaûng baèng tieâu cöï.
-Vaät ñaët trong khoaûng tieâu cöï cho aûnh aûo, lôùn hôn vaät vaø cuøng chieàu vôùi vaät.
+Muoán döïng aûnh A’B’ cuûa AB qua thaáu kính(AB vuoâng goùc vôùi truïc chính cuûa T